ลาใช้หนี้

   ในสมัยราชวงศ์ถัง เศรษฐีผังเป็นคนใจบุญสุนทาน ชอบทำบุญให้ทานอยู่เสมอ วันหนึ่งมีพ่อค้าสองคนมาขอยืมเงินหนึ่งพันตำลึง เศรษฐีผังก็ตกลงให้ไป เมื่อพ่อค้าได้เงินแล้วก็คิดจะเข้าไปทำการค้าในเมือง ด้วยมีข้าวของมาก ท่านผังก็เอาลาที่เลี้ยงไว้มอบให้พวกเขาไปใช้งาน เมื่อพ่อค้าทั้งสองเดินทางไปถึงใต้ต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่งก็หยุดพัก แล้วปรึกษากันว่าคุณผังใจดีสมคำเล่าลือจริง ๆ และการยืมเงินก็ไม่มีการทำสัญญาอะไรเป็นหลักฐาน เราน่าจะโกงไม่ต้องใช้คืนก็ไม่เห็นเป็นไร ทันใดลาตัวนั้นก็พูดเป็นภาษาคนขึ้นว่า ชาติก่อนเราได้ยืมข้าวสาลี 3 กระป๋องจากท่าน แล้วหลงลืมไม่ได้ใช้คืน บัดนี้จึงต้องเกิดเป็นลาให้ท่านขี่หลังเป็นระยะทาง 30 ลี้ เป็นการใช้หนี้ที่ค้างท่าน บัดนี้เราได้ใช้หนี้หมดแล้วต้องขอกลับไปละพ่อค้าทั้งสองเมื่อได้ฟังลาพูดเช่นนั้นรู้สึกตกใจมากรีบนำเงินไปคืนเจ้าของทันที เศรษฐีผังรู้สึกประหลาดใจ ถามพ่อค้าว่าเหตุใดจึงนำเงินมาคืน พ่อค้าทั้งสองได้เล่าถึงเรื่องที่ลาพูดว่าได้เกิดเป็นลามาใช้หนี้ และบอกว่า พวกเราเกรงว่าชาติหน้าตัวเองอาจเหมือนเช่นนั้นก็ได้ ดังนั้นจึงได้นำเงินมาคืน จากนั้นต่างก็แยกย้ายกันกลับบ้าน

    ตกกลางคืนท่านผังได้เดินไปข้างคอกม้าและลา ได้ยินม้าและลาพูดคุยกันถึงเรื่องชาตินี้ได้เกิดมาชดใช้กรรมต่าง ๆ ก็ถอนใจรำพึงว่า เรานี้ความจริงคิดจะช่วยเหลือคน แต่กลับทำให้เป็นภาระแก่คนอื่น ดังนั้นจึงปลงตก ต่อมาก็นำทรัพยสมบัติต่าง ๆ เก็บรวบรวมขึ้นมา แล้วนำไปเก็บไว้ในเรือ เตรียมเอาไปทิ้งทะเลทั้งหมด พอเรือแล่นไปถึงกลางแม่น้ำ ฉันใดก็มีโจรสลัด 500 คนจะมาปล้นทรัพย์สมบัติของท่านผัง ท่านผังจึงเล่าเรื่องสองพ่อค้ายืมเงิน และเรื่องลาน้อยพูดเป็ภาษาคนว่าได้ใช้หนี้ชาติก่อนให้พวกโจรสลัดฟัง พวกโจรสลัดได้ฟังต่างเกิดสำนึกผิด โดยบอกว่า พวกเราทุกคนขอสละทางโลกออกบวชยินดีตามท่านถือศีลกินเจบำเพ็ญเพียร ท่านผังจึงนำเงินทองเข้าวัด เพื่อเป็นปัจจัยของผู้ออกบวชทั้ง 500 คน ต่อมาพวกเขาก็บรรลุมรรคผล สำเร็จเป็นพระอรหันต์ทั้ง 500 องค์อันลือชื่อ